Een van de meest invloedrijke kerken van deze laatste jaren in het westen van de wereld is de Pinksterkerk ‘Bethel’ in Redding California. Het is een kerk met inmiddels meer dan 11.000 leden. Ooit gesticht in 1952, is het sinds 2005 een onafhankelijk gemeente. Op dat moment trokken ze zich terug uit ‘the Assemblies of God’ (een Pinksterverband in de VS) en gingen alleen verder. De grote leider van de gemeenschap is sinds 1996 Bill Johnson, zelf benoemd apostel. Deze kerk heeft met name door hun muzikale bediening veel effect op andere kerken. Veel liederen uit deze gemeenschap vinden namelijk hun weg in de evangelische en charismatische kerken van ook ons land, omdat ze daar gezongen worden. Daarmee komt ook hun theologie onze gemeenschappen binnen, want liederen zijn ten diepste gezongen theologie: ze verwoorden wat wij geloven. Daarbij vormen ze ons, want wat we zingen wordt ons eigen. Je hebt immers dat lied ooit gezongen bij het afscheid van die geliefde en daarmee zit het in je hart en geeft het je troost. Of toen het zo moeilijk was, kwam juist dat lied in je op om je kracht te geven. Zo werkt dat. Het is daarom goed om kennis te nemen van waar Bethel voor staat.
Daarbij besef ik me dat ik niet de eerste ben die hierover schrijft. In de VS zijn velen mij voorgegaan en een simpele zoekopdracht in Google leert dat ook in Nederland er al uitvoerig over is gepubliceerd. Toch wil ik hier ook een poging doen. Bethel is namelijk recent gestart met een website en bijbehorende YouTube-filmpjes om uit te leggen wat ze geloven en hoe ze zelf aankijken tegen een aantal omstreden praktijken die in hun gemeente plaatsvinden (zie https://www.bethel.com/about/). Sommigen zullen dit afdoen als propaganda, maar ik wil dit serieus nemen. De filmpjes zijn podcast-achtige interviews van leiders van Bethel met Bill Johnson of andere leiders. Ik erken ten volle dat het vuur hen niet echt aan de schenen wordt gelegd door deze werkwijze. Cynici zullen zeggen: het is de slager die zijn eigen vlees keurt en het is ‘wij van WC-eend adviseren WC-eend.’ Zo cynisch wil ik niet zijn. Ik heb daarom de filmpjes gekeken met een open hart en een open geest en wil u deelgenoot maken van wat ik heb ontdekt.
Stromanargument. Als je aldus onderzoek doet naar Bethel, dan valt al snel op dat veel criticasters van deze kerkgemeenschap, gebruik maken van een stromanargument. Dit betekent dat ze een karikatuur maken van de werkelijkheid (stroman), om zo beter uit te laten komen wat men zelf wil zeggen. Misschien is dit wel een nukken van het digitale tijdperk, dat mensen te snel dingen in het extreme trekken, zaken van elkaar overnemen en op soundbites en korte clipjes hele theorieën en weerleggingen baseren. Daardoor blijft er voor nuance niet veel ruimte over. Dat is jammer, want stromanargumenten zijn eenvoudig te weerleggen als je de complexere realiteit laat zien en uitlegt. En hoewel de kritiek hierdoor in essentie dan niet hoeft te worden onderuitgehaald en nog steeds terecht kan zijn, wordt de kracht ervan wel uitgehold. Daarom wil ik in dit artikel Bethel zelf aan het woord laten.
Geloofsbelijdenis en praktijk Bethel heeft een geloofsbelijdenis waar weinig tegenin te brengen is (zie opnieuw https://www.bethel.com/about/). Ikzelf zou niet zoveel nadruk leggen op opwekking (revival) en ik denk anders over de rol van de Heilige Geest in tekenen en wonderen, maar dat is een secundair verschil. Het evangelie van verlossing, de Drie-eenheid en de autoriteit van de Bijbel worden erkend. Althans in de belijdenis.
De praktijk is echter anders. Voortdurend wordt er gesteld dat de manifestaties van de Heilige Geest verder gaan dan de Bijbel. Een citaat uit een van de filmpjes zegt genoeg: ‘The Bible doesn’t limit our experience, it sets a trajectory.’ Nederlands: ‘De Bijbel is niet de begrenzer van onze ervaring. Het stelt alleen een pad.’ Bill Johnson reageert hierop met de uitspraak: ‘The (Biblical) listst don’t contain God, they reveal God. They don’t limit what God can do.’ Nederlands: ‘De Bijbelse lijsten beslaan God niet, zij openbaren God. Ze zijn geen begrenzer op wat God kan doen.’ In de praktijk komt dit erop neer dat de mensen van Bethel openstaan voor allerlei nieuwe manifestaties. Daarbij is de toetsing aan het woord van God wel theoretisch verankerd in de belijdenis en haar erkenning van de autoriteit van het Woord, maar in de praktijk is er een menselijke maatstaf die bepaalt. Verschijnt er bijvoorbeeld een glitterwolk en goudstof in de kerkzaal tijdens een samenkomst - wat wordt beweerd door Bethel - dan wordt dit gezien als Gods aanwezigheid, want zo voelt het. Er wordt daarbij geen poging gedaan het inhoudelijk te doorgronden. Ook een gedegen Bijbelse toetsing vindt niet plaats. Zolang Bill Johnson en de leiding dit als Gods werk ziet, is het Gods werk. Als Bijbelgetrouw christen heb ik daar moeite mee. 2 Timoteüs 3 is duidelijk: ‘Elke schrifttekst is door God geïnspireerd en kan gebruikt worden om onderricht te geven, om dwalingen en fouten te weerleggen en om op te voeden tot een deugdzaam leven, zodat een dienaar van God voor zijn taak berekend is en voor elk goed doel volledig is toegerust.’ De Bijbel is dus de toetssteen waaraan we afmeten, omdat het Gods geopenbaarde wil voor ons is. Ik onderschrijf daarom van harte het oude principe van sola scriptura. Als er goudstof of glitterwolken neerdalen, komt dat niet overeen met Gods openbaringen in zijn Woord en omdat het niet Bijbels te onderbouwen is, moet je dat dus afwijzen als openbaring van God zelf. Als God verschijnt in de Bijbel is dat ontzagwekkend en jaagt het de mensen (aanvankelijk) vrees aan. Glitterwolken doen dat niet. Daarbij is deze openbaring overbodig en onnodig nu de Heer Jezus ons gegeven is en de Heilige Geest in ons woont. Uiteraard mag iemand daar anders over denken, maar laat dan zien waarom met Bijbelse argumenten. Bethel doet dit totaal niet.
De enige toetssteen voor Gods aanwezigheid en werk ligt bij mensen. Bill Johnson en de andere leiders van de kerk spreken over de juiste intenties van oprechtheid, ze spreken over gevoel, ze wijzen op kinderen die ervoor open staan, ze beroepen zich op hun autoriteit als ‘apostelen’ en ‘profeten’, maar een Bijbelse toetsing ontbreekt. Daarmee gaat de deur open naar allerlei onzin en waanzin en worden er ingangen gecreëerd voor de duisternis.
Grave soaking of grave sucking. Op het internet en op de sociale media zijn verontrustende filmpjes te vinden waarin aanhangers van Bethel – waaronder ook de vrouw van Bill Johnson zelf – gezien worden op en bij graven van grote voormannen van het geloof. Ze liggen erop, ze leggen hun handen erop, ze omhelzen grafstenen, dat soort werk. Dit omdat ze geloven dat Gods zegeningen daar gevonden kunnen worden. Critici wijzen op een citaat uit het boek ‘Physics of Heaven’ waarin Bill Johnson claimt dat er geestelijke gaven zijn die achter zijn gebleven op bepaalde plekken waar onze voorgangers ze hebben achtergelaten (en niet doorgegeven). Gelovigen zouden dus de gaven uit het graf, uit de overblijfselen van gestorven predikers en evangelisten kunnen zuigen. Vandaar grave sucking of grave soaking. In een van de interviews op de eerdergenoemde site nuanceert Bill Johnson dit (klik hier om dit filmpje te kijken). Hij legt uit dat Bethel niet gelooft in grave soaking, maar dt ze wel oude geloofshelden in ere willen houden. Ze willen blijvend beseffen wat zij met, voor en door God deden. Bill Johnson vertelt hierbij dat hij eens twee uur in gebed was bij het graf van een overleden prediker. Hij bad om dezelfde vervulling en opwekking als er destijds was geweest. Dit had echter niets te maken met het praten met doden of het opnemen van hun krachten, aldus de leider van Bethel.
Toch kan niet ontkend worden dat op z’n minst sommige aanhangers en leden van Bethel wel aan deze praktijk doen. Op het internet zijn de bewijzen eenvoudig te vinden. Hierover wordt echter met geen woord gerept door de leiders van Bethel in het bovengenoemde filmpje op de website. Het gewraakte citaat uit het boek dat ik aanhaalde wordt weliswaar toegelicht, maar niet teruggetrokken of aangepast. Ook de foto van Bill Johnsons vrouw die een grafsteen omhelst is niet herroepen. Er wordt daarmee niet duidelijk en consequent gehandeld of gesproken. Dit is toe te schrijven aan het verlangen om open te blijven staan voor God en zijn werkingen, als ik het goed begrijp. Mensen in Bethel willen God niet beperken, maar experimenteel gaan waar ze voelen dat ze kunnen gaan. Ze geven daarbij letterlijk toe dat het fout kan gaan, maar dat als ze het niet doen, ze ook veel zegeningen missen.
Kortom ook dit is dus opnieuw mensenwerk en ook hier vindt daarmee geen gedegen weging plaats van wat er gebeurt. Een Bijbelse onderbouwing ontbreekt. Wederom komt men niet verder dan oprechte intenties, dan gevoelens en ervaringen van God en zijn Geest en het verlangen om Gods werk te zien. Dat intenties misleidend kunnen zijn en ervaringen vals en bedrieglijk juist omdat ze menselijk zijn, wordt genegeerd. De mens - met name Bill Johnson en de andere leiders - wordt centraal gesteld, met al hun beperktheden en tekortkomingen. Hiermee worden Gods naam beschadigd, de Bijbelse leer overtreden en komen er foute en duistere ideeën in de kerk. De mens is zondig en het menselijk hart kan niet tot maatstaf worden verheven.
Manifestaties van de geest Bethel gelooft in extreme uitingen van geloof door wat zij zien als de Heilige Geest. In hun samenkomsten wordt gebeden om de vervulling van de Geest welke zich uit in schudden, lachen, schreeuwen, dierengeluiden maken en dergelijke. Daarnaast zijn er zogenaamde ‘Fire Tunnels’ waarin mensen door een tunnel van andere mensen lopen. Deze anderen staan met hun handen tegen elkaar in een lange rij. Zij die door de rijen lopen kunnen daardoor dezelfde manifestaties als hierboven ervaren. Deze zaken worden gezien als uitingen van Gods Geest en ervaringen van God. Dat dit niet in de Bijbel voorkomt is niet problematisch voor Bethel. Ervaringen van God zijn immers niet beperkt tot wat de Bijbel leert, citeerde ik al eerder. Gods Geest staat het vrij om te werken zoals Hij wil. Het wordt daarmee inmiddels een beetje een herhaling van zetten, maar een Bijbelse theologische onderbouwing waarin deze uitingen worden gegrond in een visie op de Heilige Geest en zijn werkzaamheid, is er ook hier niet. Dat is met name in deze zeer kwalijk, aangezien de genoemde uitingsvormen niet anders zijn en lijken dan die in veel oosterse religies en occulte rituelen. Daar moet op z’n minst een gedegen verantwoording voor zijn en die ontbreekt.
Sommigen zullen zeggen: maar zie dan hoe groot de zegen is. Zie hoeveel mensen de kerk trekt, zie wat voor invloed ze hebben met hun muziek. Dit moet wel het werk van God zijn! Toch is dat niet juist. Gods werk is niet per definitie zegenrijk vanwege aantallen en invloed. In ieder geval niet naar aardse en menselijke maatstaven gerekend. Er zijn voorbeelden te over van gelovigen die hun leven gaven voor een bediening waarvan naar aardse maatstaven niet veel terecht kwam. Gods wegen zijn niet onze wegen. We moeten er dan ook voor waken om er menselijke maatstaven aan te verbinden en op te leggen. Sterker nog, de Bijbel en de geschiedenis van het christendom leren ons dat dwalingen, valse en verkeerde leringen massa’s kunnen verleiden en naar menselijke maatstaven succesvol kunnen lijken, maar dat maakt ze nog niet van God.
Conclusie Het grote probleem met Bethel is dus - zo moge duidelijk zijn geworden - het gebrek aan een goede toetssteen. De leiders bepalen wat juist is en zij laten zich daarbij leiden door gevoel, ervaring en of het naar menselijke maatstaven oprecht is, fijn voelt en zegen brengt. Deze maatstaf is uiterst subjectief. Men vergeet dat de mens feilbaar is, oprecht fout kan zitten en dat zijn hart bedrieglijk kan zijn. Dat terwijl God ons de beste toetssteen gegeven heeft. De Bijbel is ons geschonken om te beoordelen en te toetsen. Daar mogen en moeten alle kinderen van God naartoe gaan en omdat Bethel dit niet doet, ontsporen dingen. Ik heb hier een drietal aspecten daarvan beschreven op basis van wat Bethel daar als kerk zelf van zegt. Ik kan daaruit geen andere conclusie trekken dan deze: Bethel is een oprechte, maar stuurloze gemeenschap die de Bijbelse toetssteen met node mist. Ze houdt zich niet aan de eigen geloofsbelijdenis en maakt de mens, met name hun leiders, tot de absolute maatstaf van Gods werken. Ik geloof niet dat dit de manier is, wat helaas ook in de praktijk meer dan eens blijkt.
NB: dit artikel is eigendom van Roelof Ham. Niets hieruit mag zomaar overgenomen, gekopieerd of gebruikt worden, tenzij met toestemming van de auteur zelf. Het spreekt vanzelf dat er altijd naar verwezen mag worden in andere publicaties, links en dergelijke, mits volgens de daarvoor gangbare regels van bronvermelding. Neem bij twijfel eerst contact op met de auteur (zie contact).