In de staat Texas is een wet aangenomen die abortus haast onmogelijk maakt. Een abortus moet binnen zes weken plaatsvinden, anders ben je te laat. Werk je daarna nog mee aan een abortus dan is dat strafbaar en kan je dat een boete opleveren van 10.000 dollar. Op zich vind ik dit een goede wet: abortus moet verbannen worden uit onze samenlevingen, tenzij er zwaarwegende redenen zijn om op dit principe een uitzondering te maken (gezondheid, een misdrijf, dat soort zaken). Niet dat ik van de hele wet gecharmeerd ben overigens, want het element waarin mensen elkaar kunnen aangeven als ze bijvoorbeeld al iemand vervoeren naar een abortuskliniek, vind ik niet kies. Maar goed, laten we niet het kind met het badwater weggooien; de intentie van het zo moeilijk mogelijk maken een abortus te krijgen is een goed ding. Het ongeboren leven verdient onze bescherming.
De reactie op deze nieuwe wetgeving was, zoals te verwachten, hevig. In de VS heeft president Biden zich in ernstige bewoording ertegen uitgesproken. Hij heeft aangegeven dat deze wet volgens hem tegen de grondwet van de VS ingaat en zwoer dat hij abortusrechten zou ‘beschermen en verdedigen’ (1). De federale regering is dan ook inmiddels een rechtszaak tegen de staat Texas begonnen (2). Daarnaast waren er de gebruikelijke demonstraties en protesten van pro-choice groepen en zelfs de VN deed een duit in het zakje. Zij gebruikten nog grotere woorden dan de Amerikaanse president, want ‘De wet is ten diepste discriminerend en overtreedt meerdere rechten die in het internationale recht zijn vastgelegd’ en zou ‘de ernstigste vorm van discriminatie op grond van geslacht zijn’ (3). Kennelijk waren deze ‘VN-experts’, zoals de NOS ze noemt, even vergeten hoe de situatie voor vrouwen is in landen als Iran en Noord-Korea. Ook grote bedrijven als Uber, sprongen op de trein en sloten zich aan bij de protesten om zo te laten zien hoe erg zij deugen. Uber is trouwens het bedrijf dat de taximarkt in Europa kapot heeft gemaakt en hun chauffeurs verre van netjes behandelt als bedrijf. Maar hé, in ieder geval staan ze aan de ‘goede’ kant van het hek als het gaat over abortus.
Het valt mij daarbij op hoe erin deze hele toestand door bijna alle voorstanders van abortus vanuit wordt gegaan dat abortus een vaststaand en onomstreden gegeven is, een medische behandeling waar vrouwen recht op hebben. Het valt volgens hen onder de reguliere en normale gezondheidszorg. De gezondheid van vrouwen wordt beperkt als zij geen toegang meer hebben tot abortus. Dat is voor hen een vanzelfsprekendheid. Toch zijn de argumenten voor abortus niet zo sterk als ze wel lijken. Ik noem er zeven.
1. Mijn lichaam, dus mijn keuze. Dit argument stelt dat het aan de vrouw zelf is om te beslissen over wat eraan of in haar lichaam gebeurt. Een ander, een overheid en zeker mannen mogen daar niet over oordelen. Om twee reden is dit een onjuist argument. Ten eerste omdat het niet aan onszelf is als vrouw óf man, om te doen met ons lichaam wat we willen. Als ik naar de arts ga en hem vraag om een gezond lichaamsdeel te amputeren bijvoorbeeld, zal een arts daar niet in meegaan. Daar heeft een medicus zelf ook nog verantwoordelijkheid in en we gaan als samenleving geen gezonde lichaamsdelen amputeren. Dat is verwerpelijk en de kosten daarvoor gaan wij daarom alleen al niet gezamenlijk dragen. Ja, mensen zijn autonoom als het aankomt op de zeggenschap over ons lichaam in dat we kunnen kiezen voor een behandeling of niet, maar we zijn niet de enige maat voor het krijgen van een behandeling. Daar komt meer bij kijken. Daarbij spelen zowel morele, maar ook medische en economische overwegingen een rol. Bovendien ben je niet alleen zwanger. Zwanger zijn betekent ook iets voor de partner, de biologische vader, en voor de ouders en grootouders van de aanstaande moeder en vader. Zij hebben geen beslissingsbevoegdheid, maar wel terecht invloed (zie ook argument 6). Het is ook hun (klein)kind, hun bloed, hun familie en dus hebben zij een stem en die kun je en mag je niet wegstrepen. Ten tweede wordt bij dit argument vergeten dat er sprake is van meer dan alleen het lichaam van de vrouw. Er is ook nog het lichaam van het ongeboren kindje. Die heeft in mijn ogen net zoveel recht op leven en gezondheid als de vrouw die het kindje bij zich draagt. Het ongeboren leventje heeft echter geen stem, dus zal een ander daarvoor moeten opkomen. Waarom zou een vrouw meer rechten hebben dan haar kind?
2. Abortus is reguliere gezondheidszorg. Abortus kan tot de reguliere gezondheidszorg behoren als het onderdeel uitmaakt van een behandeling om het leven van de moeder te redden vanwege fysieke of psychische ziekte en/of vanwege het niet levensvatbaar zijn van het kindje als gevolg van handicaps of ernstige ziekte en afwijkingen. In zoverre is dit waar. Echter als een vrouw gezond is van lijf en leden en de geboorte van het kindje niet tot gezondheidsproblemen hoeft te leiden voor moeder of kind, is niet vol te houden dat abortus tot de reguliere gezondheidszorg behoort. Een abortus bevordert dan namelijk niet die gezondheid. Niet de gezondheid van de moeder, die een onnodige medische ingreep ondergaat en niet de gezondheid van het kindje die het leven laat. Het is daarbij aangetoond uit onderzoeken dat een zeker percentage van de vrouwen die abortus hebben laten doen, daar (ernstige) psychische problemen van oploopt (bijvoorbeeld uit het onderzoek van de Franse socioloog Jacobs uit 2019 of uit het onderzoek van de Amerikaanse hoogleraar Coleman uit 2011). Dit bewijst opnieuw dat er geen sprake is van gezondheidsbevorderend handelen, eerder van het tegenovergestelde. In de hippocratische eed die artsen afleggen staat het zo: ‘Ik zal zorgen voor zieken, gezondheid bevorderen en lijden verlichten. Ik stel het belang van de patiënt voorop en een eerbiedig zijn opvatting. Ik zal aan de patiënt geen schade doen.’ Abortus is, boven beschreven uitzonderingen daargelaten, niet gezondheid bevorderend en brengt een van de twee patiënten die erbij betrokken zijn, sowieso schade toe (namelijk het kindje dat komt te overlijden). Wellicht dat men abortus nog kan verantwoorden vanuit het ‘verlichten van het lijden’ of dat het vanuit 'het belang van de vrouwelijke patiënt’ kan worden gerechtvaardigd, maar zelfs dat is discutabel. Abortus leidt onomstotelijk tot lijden en is op lange termijn lang niet altijd in het belang van een vrouw, zo laten de gegevens zien rond de psychische gezondheid van vrouwen die een abortus ondergingen.
3. Als je niet voor abortus bent, hoef je het niet doen, dus wat is het probleem. Het is een kenmerk van de tijd waarin wij leven dat alles als relatief wordt ervaren. Dé waarheid bestaat niet meer, het hangt er maar net vanaf uit welke stand je iets bekijkt. Dat bepaalt jouw visie. Jij vindt wat jij vindt, maar een ander vindt iets anders. En dat mag. Wat waar is voor jou hoeft niet waar te zijn voor een ander. Het hier bovenstaande derde argument redeneert volgens dezelfde trant. Iemand mag best tegen abortus zijn, maar niemand dwingt je om die waarheid los te laten. Laat een ander, die daar anders over denkt in zijn of haar waarde en geef hem of haar de ruimte. Immers die waarheid is niet jouw waarheid. Het probleem met dit relativisme is dat er aan moraal en ethiek wel degelijk grenzen zijn en dat absoluut relativisme niet bestaat. Het vermoorden van kleuters bijvoorbeeld zien wij universeel als fout en afkeurenswaardig. Er is geen mens op de wereld met een normaal gezonde psyche die daarvoor is. En wanneer een kindermoordenaar beweert dat zijn moraal, zijn waarheid in deze, anders is dan de rest en dat dit moet kunnen, dan wijzen wij dat af. Het niet vermoorden van kleuters is een absolute morele standaard. Daar past geen relativisme. Wij christenen funderen deze absolute waarheden in God als het aankomt op moraal en ethiek. Een groot probleem van de seculiere samenleving waarin wij ons bevinden is dat zij zulk een absolute standaard niet hebben. Er is geen externe autoriteit die goed en kwaad bepaalt. Dit leidt tot de vreemde paradox die hierboven beschreven is, want omdat er geen waarheid is, is alles waarheid. Dit is logisch onhoudbaar en ook niet hoe de mens en de wereld werkt, zo heb ik hier laten zien. Abortus goedkeuren op basis van dit relativistische argument is daarom geen goede zaak.
4. Een foetus is geen mens, maar een klompje cellen. Een veel gehoord argument, dat ik destijds ook op de universiteit van mijn docent medische ethiek te horen kreeg, is dat een ongeboren kindje tot op een zeker moment niet als mens kan worden gezien. Het is slechts een klompje cellen en buiten de baarmoeder zal het niet kunnen overleven. Dit argument is onjuist omdat het feit dat een ongeboren kindje niet kan overleven buiten de baarmoeder nooit tot de definitie van een mens kan worden gemaakt. Een mens die geopereerd wordt en via een hart-long-machine in leven wordt gehouden is volgens dezelfde redenering technisch gesproken op dat moment dan ook geen mens meer, maar enkel een klomp cellen. Onzin natuurlijk. Nee, wat een mens tot mens maakt is ongrijpbaar en niet eenvoudig te definiëren, maar enkel het feit dat het kindje niet levensvatbaar zou zijn buiten de baarmoeder is te mager. Het leven dat in potentie tot volle wasdom kan komen in een ongeboren kind neerzetten als slechts een klomp cellen doet het totaal van het menszijn geen recht.
5. Abortus is wettelijk toegestaan, dus waar hebben we het over? Deze veronderstelling gaat uit van het feit dat als iets wettelijk is toegestaan en vastgelegd, het daarmee ook goed, rechtvaardig is en moreel juist is. Grotere onzin bestaat er echter niet. Slavernij bijvoorbeeld was eeuwenlang in veel delen van de wereld toegestaan en wettelijk gesanctioneerd, maar moreel niet juist. Of denk aan de rassenwetten van Zuid-Afrika tijdens de apartheid. Dat was wettelijk gesanctioneerd rascisme en discriminatie, maar moreel uiterst verwerpelijk. En zo zijn er voorbeelden te over van wetten die gemaakt zijn om dingen te legitimeren die totaal verwerpelijk zijn en moreel gezien ronduit kwaadaardig en slecht. Dat abortus in wetgeving is vastgelegd zegt niets over het juiste of goede ervan.
6. Mannen moeten zwijgen over abortus. Baas in eigen buik! Dit argument is onjuist simpelweg omdat er ook genoeg vrouwen zijn die tegen abortus zijn. Het zijn niet enkel mannen die abortus verwerpen. Daarnaast is het te kort door de bocht om de keuze voor een abortus enkel die van de zwangere vrouw te laten zijn (zie ook argument 1). Een kindje opvoeden doe je niet alleen maar met elkaar en dat geldt ook voor een kind in de wereld zetten. Letterlijk al, omdat daar ook een vader voor nodig is. Die buiten spel zetten doet de verhouding tussen de aanstaande ouders geen recht. Niet dat de vader het eindoordeel heeft, dat is mijns inziens niet wenselijk, maar dat hij zou moeten zwijgen omdat hij niet degene is die zwanger is, vind ik persoonlijk niet terecht en onjuist. Nog afgezien van de overige familie van (groot)ouders, broers en zussen en noem het maar op. Als moderne mensen hebben we de mens veel te veel losgemaakt van de grotere verbanden waarin we leven, liefhebben en sterven. Dat is een verarming van het menszijn en doet de mens geen recht. Het is de keuze van de vrouw, ja, maar niet exclusief de keuze van enkel de vrouw alleen. Zwanger zijn, kinderen in de wereld zetten en opvoeden is iets van ons allemaal. De keuze om een zwangerschap af te breken ook. Al was het alleen maar, omdat we er ook allemaal voor betalen.
7. Vrouwen mogen aan geboorteplanning doen. Dit is absoluut waar, vrouwen mogen aan geboortebeperking doen. Het aborteren van een ongeboren kindje valt daar echter niet onder. Bij geboorteplanning gaat het over de fase voor de zwangerschap. De mogelijkheden zijn vrijwel eindeloos vandaag de dag om dit te doen, dus een abortus zou niet nodig moeten zijn. Het is niet zo dat je niet onder een abortus uitkomt, want het kan niet anders. Tenzij er sprake is van een misdrijf of onwetendheid als gevolg van bijvoorbeeld minderjarigheid, hoeft abortus niet. Geboorteplanning is een recht, abortus valt daar echter niet onder.
NB: dit artikel is eigendom van Roelof Ham. Niets hieruit mag zomaar overgenomen, gekopieerd of gebruikt worden, tenzij met toestemming van de auteur zelf. Het spreekt vanzelf dat er altijd naar verwezen mag worden in andere publicaties, links en dergelijke, mits volgens de daarvoor gangbare regels van bronvermelding. Neem bij twijfel eerst contact op met de auteur (zie contact).