Opinies van Roelof Ham

De oosprong van Halloween en waarom dat een probleem is.

30 oktober 2020

Coronamaatregelen in de kerk.

12 oktober 2020

In de media gaat het al een aantal dagen over de positie van de kerk in relatie tot de voorschriften en maatregelen rondom Corona vanuit de overheid. Het is een lastige kwestie, want aan de ene kant is er de grondwettelijke godsdienstvrijheid die direct ingrijpen van de overheid onmogelijk maakt en die kerken de ruimte geeft om naar eigen inzicht dingen in te vullen en uit te werken, maar aan de andere kant is er de noodzaak om iets te doen om de steeds maar oplopende besmettingscijfers te beteugelen en sturing, duidelijkheid en al dan niet verplichtingen zijn in de rest van de maatschappij daarbij niet vreemd. Waarom dan niet in de kerken?

Deze discussie wordt over en weer gevoerd, zowel in als buiten de kerk. Het gaat daarbij over van alles, maar volgens mij niet over wat er werkelijk toedoet, namelijk over de kernvraag: wat is het doel en de functie van de Kerk?
Daar kun je natuurlijk heel veel over zeggen, maar de centrale functie van de Kerk is naar mijn idee dat we de gemeenschap van geloof in Jezus zijn, die invulling geeft aan de grote opdracht om Christus' naam en boodschap bekend te maken onder de mensen. Het is zoals Jezus zegt in Matteüs 28: 'Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest, en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie heb opgedragen.'
Onze gemeentes zijn plekken waar dit vorm en inhoud krijgen. Dat is ten diepste de functie van de Kerk: om een lichaam te zijn onder het hoofd van Jezus, zodat zijn evangelie de wereld in kan gaan en kan werken, ook onder ons.

En als dit de kern is zoals ik betoog, dan zou dat naar mijn idee dus ook centraal moeten staan in de discussie over onze kerken, diensten en Corona. Wij moeten als kerken ons afvragen hoe de keuzes die wij als gemeenschappen van geloof maken hierin en hierbij passen? Daar wil ik inhoudelijk hier in dit stuk niets over zeggen, dat is aan gemeentes zelf en niet aan mij.
Ik pleit slechts voor bezinning hierop. Onze keuzes komen in zo'n ander licht te staan als we eerst vragen beantwoorden over wat het betekent als wij ons aan de voorschriften houden voor ons getuigenis en voor hoe we invulling geven aan ons kerndoel? En wat betekent als we dat niet doen? Naar mijn idee moet dit centraal staan en niet of we het recht hebben of niet om te kunnen handelen zoals we dat willen, niet of we ons precies aan de regels houden of niet, niet of we de oude manier van kerkzijn zelf missen of niet en ook niet of we ons qua smaak en voorkeuren in nieuwe vormen kunnen vinden of niet.

Hoe helpt dit het getuigenis van onze levende en opgestane Heer? Daar zou het om moeten draaien.

Ik wens iedereen veel wijsheid.

Mildheid en genade

10 september 2020

Toen minister Grapperhaus op zijn huwelijk de regels en voorschriften rondom Corona vergat was het land te klein. Hij zou immers als minister van Justitie en Veiligheid het goede voorbeeld moeten geven, temeer omdat hij eerder overtreders van deze zelfde regels 'asociaal' had genoemd. Daarbij was en is zijn ministerie verantwoordelijk voor de boetes die worden uitgeschreven voor het overtreden van de regels en hoe zou dat nog geloofwaardig kunnen worden gedaan als de minister zelf lak leek te hebben aan deze voorschriften?
De minister bood daarom ras zijn excuses aan en maakte geheel vrijwillig het boetebedrag dat hij en zijn vrouw zouden hebben moeten betalen voor hun overtredingen, over aan een goed doel. In de kamer ging hij daarna diep door het stof.
Zijn baas, de minister-president, nam het voor hem op en pleitte voor 'mildheid en genade.' Dat werd hem niet in dank afgenomen, want hoe kon hij spreken over mildheid en genade als een gezin dat buiten met anderhalve meter afstand een taartje zat te eten 1600 Euro boete kreeg? Hoe kon hij spreken over mildheid en genade als de mensen in de toeslagen-affaire rond de kinderopvangtoeslag zo schofterig en oneerlijk behandeld waren? De kritiek was niet van de lucht. Men vond het inconsequent en rieken naar vriendjespolitiek.

Mildheid en genade zijn twee termen die ook in het christendom een grote rol spelen. Het zijn termen die voor ons gelovigen gesneden koek zijn maar die je toch buiten de kerken niet veel meer hoort, behalve dan nu van onze premier. Heel opvallend vind ik dan dat je daarin goed kunt zien dat iedereen diep van binnen wel weet wat deze twee termen inhouden en hoe ze vorm moeten krijgen, ook al zijn ze een beetje ouderwets. Dat vind ik grappig om op te merken, want ook al is het al meer dan 15 jaar geleden, ik weet nog dat we tijdens colleges homiletiek (preekkunde) hele gesprekken voerden over termen als 'genade.' Was dit niet te moeilijk? Wisten mensen nog wel wat dit betekende, ook als ze niet kerkelijk waren opgevoed? En wisten de mensen die wel kerkelijk groot waren geworden dat feitelijk wel?
Kennelijk wel, zo is mijn conclusie vele jaren later: gelovig of niet, mensen weten heel goed wat 'genade' en in dit geval 'mildheid' betekenen. Mensen begrijpen heel goed hoe het zou moeten werken, wat daarvoor nodig is en wanneer dat op zijn plaats is of niet.
Mensen begrijpen en beseffen bijvoorbeeld dat genade voor iedereen gelijk is. Je kunt niet selectief je genade verstrekken alleen aan mensen die jou goedgezind zijn, die van dezelfde club zijn, die goed liggen bij anderen of die jouw carrière dienen. Zo werkt dat niet. Dat is onrecht.
Genade mag ook nooit een goedkoop sausje zijn om dingen af te doen. Echte genade gaat gepaard met besef van fouten, met het belijden fouten én met bekering, met het terugdraaien van dingen waar dat nog kan en een nieuwe weg inslaan. Toen onze premier sprak over ‘mildheid en genade’ kwam het over als: we bedekken alles met de mantel der liefde. Niet terecht en niet juist.

Mensen weten heel goed wat genade is en weten heel goed wat mildheid is. Zij laten zich niet bedotten. Ik vraag me als voorganger en theoloog af of dat zo is, omdat God ons zo gemaakt heeft? Dat we van binnen dit soort dingen welhaast instinctief weten? Dat in ons het besef van deze concepten zit ingebakken en dat we het precies aanvoelen als met dit soort fundamentele zaken een loopje wordt genomen?

Echte genade – en dat blijkt ook weer in dit gedeelte – ligt namelijk niet in mensen, maar in God. Hij is degene die ware genade verleent en werkelijke mildheid toont. Hij maakt daarbij geen onderscheid: in Jezus is er voor iedereen genade ongeacht afkomst, sociale status of ras. Hij biedt het aan allen aan. Genade van God is ook niet goedkoop. Het is niet simpelweg het probleem onder het tapijt schuiven. Er is voor gebloed, letterlijk, door Jezus. Hij betaalde de prijs voor ons, in onze plaats. Ik geloof dat mensen dit aanvoelen. Niet dat ze dan direct tot geloof komen, maar wel dat ze beseffen dat de boodschap die hieruit spreekt waar is en echt is. Wat ze er ook mee doen. Ik probeer elke dag weer deze boodschap op een eerlijke en oprechte manier uit te dragen, ook in mijn werk als voorganger, in de hoop dat velen mogen ontdekken wat ik zelf heb gevonden in mijn genadige Heer die mij mildheid toonde toen hij mij verloste.

#GeenDorHout

10 augustus 2020

Boven dit opiniestuk staat een zogenaamde 'hashtag': een tekst met daarvoor een hekje. Het nut ervan? Nou, het hekje voor de titel vormt een label voor sociale media, zodat anderen die hetzelfde label gebruiken (of daarop zoeken) jouw bericht zien. Dat is de functie van zo'n hashtag. Ik hoop dat door deze korte uitleg iedereen begrijpt wat de titel boven dit stuk is, ook zij die niet zo thuis zijn in de wereld van technologie: dit is geen tikfout, maar hoort zo!

Maar goed, wat betekent deze hashtag dan? Wat wordt er bedoeld met 'geen dor hout'? Het antwoord daarop is even simpel te geven als dat het schokkend is om te lezen: 'dor hout' duidt op mensen die 'we' als samenleving wel kunnen missen en waar 'we' ons niet al te druk over moeten maken. In een aantal stukken in de media (kranten, columns en dergelijke) werd namelijk betoogd dat de 'gezonde mensen' in de maatschappij teveel van hun vrijheden moeten opofferen voor risicogroepen nu Corona ons land in de greep houdt. Waarom zouden we onszelf, ons land en onze economie zo beperken om een aantal 80-plussers en ernstig zieken die sowieso nog maar kort te leven hebben, een aantal maandjes extra geven door de overdreven strenge maatregelen die er zijn? Het 'dorre hout' moet er toch uitgewied worden.

Schokkend... Ik weet het... Maar het wordt geschreven.

Gelukkig is er ook een tegenbeweging op gang gekomen en de hashtag die je hierboven ziet, hoort daarbij. #GeenDorHout staat voor die mensen die weliswaar bij de risicogroep horen, maar geen dor hout wensen te worden genoemd. Vaak nog jonge mensen met volle levens. Mensen met gezinnen, partners, kinderen en kleinkinderen. Mensen die vol in het actieve leven staan van werk, hobby's en maatschappelijke activiteiten. Maar mensen die ook wat hebben: reuma, een auto-immuun ziekte, astma of andere longproblemen, hartklachten, etc.

Nou ben ik normaal niet zo van het activisme en al helemaal niet op sociale media of internet, maar ik heb besloten me hier wel bij aan te sluiten. Ik vind het namelijk belachelijk hoe mensen redeneren. De samenleving, het woord zegt het al, is een samen-leven en daar hoort bij dat je met elkaar rekening houdt, dat je voor elkaar zorgt en elkaar helpt. Voor mij is dat wezenlijk. Ik snap niet dat mensen dat niet zien en zo egoïstisch kunnen zijn dat ze anderen er maar aan wagen voor hun eigen plezier en vrijheid.
En toch is dat niet de reden dat ik dit schrijf. Dit opiniestuk is geen rant. Ik wil juist delen dat deze hashtag mij troost; iets dat ik niet verwacht had. Ziek zijn is soms namelijk best moeilijk, zeker in deze tijd. Als je dan geluiden hoort zoals ik boven heb beschreven, dan zinkt je de moed wel eens in de schoenen. Je kunt dan het gevoel krijgen dat je er niet toe doet en alleen staat. Vanochtend echter keek ik op de hashtag #GeenDorHout en daar zag ik letterlijk honderden mensen met dezelfde zorgen en gevoelens. Mensen van mijn leeftijd, mensen met gezinnen, met geliefden, met rijke en volle levens, net als ik. Mensen die allemaal iets hebben, die chronisch ziek zijn en daar mee moeten leven, maar die wel doorgaan en er wat van maken. Ik word daar zo blij van en ben zo ontzettend trots op wat daarin weer duidelijk wordt over de aard van de mens en wie wij kunnen zijn. Het deed en doet me erg goed.

Inderdaad: wij zijn geen dor hout, wij zijn waardevol, we dragen bij, we betekenen iets én we zijn niet alleen. Er zijn er zoveel zoals ik. Het troost me dat te weten en geeft me kracht en moed om weer door te gaan.

Wil je zelf ook meedoen met deze actie? Doe dat dan! Heel simpel: maak een berichtje aan op sociale media, voeg deze hashtag toe en je doet mee.

Een oproep tot daadkracht.

15 maart 2020

In mijn vorige opiniestuk schreef ik over de vage en onduidelijke communicatie rondom de verspreiding van het Corona-virus door de over ons gestelde overheden toen de crisis net uitbrak. Ik pleitte ervoor dat men opener zou communiceren, zodat helder en duidelijk aan ons als volwassenen zou worden medegedeeld hoe de dingen ervoor staan. Nou zullen ze vast niet naar mij geluisterd hebben, maar ik vind dat de communicatie wel is verbeterd sindsdien. Het is helderder en minder vaag. Ook zie je onze belangrijkste politici meer in de media, wat naar mijn idee nu ook niet anders kan. Ik ben daar blij mee.

In hetzelfde opiniestuk pleitte ik ook voor een pro-actievere houding van onze overheid. Helaas ben ik nog steeds van mening dat dit beter kan en moet. Afgelopen donderdag zijn goede stappen gezet, maar daarmee is het niet klaar, als je het mij vraagt. Hoewel ik blij ben met de maatregelen die toen genomen zijn, ben ik er diep van overtuigd dat er meer gevraagd wordt. De vrijblijvendheid van de maatregelen bijvoorbeeld moet er af en, daarover wordt vandaag ook gesproken, de scholen moet mijns inziens dicht. Het klinkt misschien allemaal wat draconisch, maar ik geloof dat we er niet onderuit komen. Als we niet de kant op willen van China, Spanje en Italië, dan zullen we wel moeten. Denk niet dat het meevalt. Er is een artikel op NOS.nl dat mij heel erg geraakt heeft. Het beschrijft de situatie in Bergamo en geeft op schokkende wijze weer hoe het is om daar nu te leven. Ik geef hier de link.

Het is niet niks dat er gebeurt. We zitten nu op meer dan 1000 besmettingen en dan wordt allang niet iedereen meer getest. Het werkelijke aantal zieken is waarschijnlijk veel en veel groter. Sommigen beweren dat de 1000 besmettingen van nu slechts het topje van de ijsberg zijn. Hoe groot de aantallen ook werkelijk zijn, nog maar 18 dagen geleden was er niemand ziek in ons land!
We zijn er dan ook nog lang niet. Alle aanwijzingen uit andere landen die al eerder getroffen zijn alsook de inzichten uit de wetenschap geven aan dat dit nog maanden gaat duren. Hoe eerder en hoe steviger we nu optreden, hoe minder erg het dieptepunt zal zijn en hoe sneller we er weer bovenop zullen komen. Landen en gebieden als Hongkong, Taiwan en Singapore, die eerder al te kampen hebben gehad met Corona-virussen als SARS en MERS, hebben dit eerder al geleerd. Bij hen is het probleem nu veel minder uit de hand gelopen.

Daarom een oproep: sluit vandaag de scholen en schroom niet om zware maatregelen te nemen. Het is het beste op termijn. Ja, het zal gevolgen hebben, de economie zal (tijdelijk) ernstig te lijden hebben, het leven zal ontwricht worden, maar een mensenleven is meer waard. Ik sluit af met de opmerking van priester Bianchi. Hij is priester in Bergamo en wordt in het door mij eerder aangehaalde artikel geïnterviewd. Hij stuurt ons deze waarschuwing: 'Het is slechts een kwestie van tijd dat de situatie in Nederland vergelijkbaar zal zijn. De kern is met de wijsheid achteraf: hoe eerder je begint, hoe beter het is. Wat nu telt is het leven van mensen. De economie en de handel, daar komen we wel weer bovenop. Daar zullen we wel wat op vinden.'

Praat als een volwassene tegen mij.

begin maart 2020

Terwijl het Corona-virus (of COVID-19 zoals het ook wel wordt genoemd) over de wereld spoelt als een vloedgolf en we in Nederland ook kampen met de eerste gevallen, mogen wij als burgers voor informatie onze blik richten op de over ons gestelde overheid en het RIVM. Zij houden zich actief bezig met het virus en de bestrijding daarvan en zorgen dat wij op de hoogte worden gehouden van wat wij moeten weten over het virus en wat er zoal gebeurt in het land. Dat is hun taak en waar moet je anders hiervoor terecht?

Het probleem is echter dat de overheid en het RIVM dat op z'n zachtst gezegd, niet echt soepeltjes doen. De boodschap die wordt uitgezonden is veelal vaag, onduidelijk en soms niet te volgen voor mij als burger. Neem nou de extra uitzending van 27 februari op NPO 2 over het virus dat volgde op het Journaal van 20:00 uur. Je kon tijdens de uitzending live vragen insturen via sociale media om voor te leggen aan het panel in de studio.
Wat opviel en dat zagen anderen ook, was dat de meeste van deze vragen niet beantwoord werden en dat er soms zelfs met dedain en gelach op werd gereageerd door de aanwezigen. De informatie die wel gegeven werd was vaak niet te volgen in onduidelijkheid. Neem nou de kwestie rond de nut en noodzaak van het dragen van mondkapjes. Er werd daar uitgebreid over gesproken in de studio. Maar wat was nou de boodschap die we kregen? Dit: mondkapjes werken niet, dus waag je er maar niet aan. Zinloos. Maar... ze werken wel voor professionals die hulpverlenen in ziekenhuizen. Dat was de samenvatting. Het was zo onlogisch, dat ik er jeuk van kreeg. En zo ging het door. Ik kreeg bij vlagen de indruk dat men ons niet serieus nam en eigenlijk ten diepste vond dat wij niet zo moesten zeuren. Laat de volwassenen hier hun werk doen, mensen.

En dit is sindsdien niet beter geworden. Zo wordt er, vind ik, uiterst vaag gedaan over de toekomst en wordt er weinig gedeeld van wat er gebeurd in het land. We weten niet hoeveel mensen getest worden bijvoorbeeld. Iets dat toch relevant is voor ons, omdat het een beeld geeft van de besmettelijkheid, van hoe wijd het virus werkelijk verspreid is en of de instanties er echt bovenop zitten. Waarom weten we dit niet?
Ik weet niet of het jou is opgevallen, maar een dag of wat geleden werd er opeens gezegd dat er bij nieuwe besmettingen niet meer gemeld zou worden waar de zieke vandaan kwam. Waarom deze keuze was gemaakt, werd er niet bij verteld. Misschien speelden privacy-overwegingen mee. Dat is tenminste wat ik met mijn boerenverstand kan bedenken, maar zeker weten doe ik het niet, want dat werd niet gedeeld. Ik schrok er wel van: is het niet van algemeen belang om te weten waar er haarden van besmetting zijn? Zelfs als privacy terecht meeweegt kun je het toch wel zo formuleren dat enkel de noodzakelijke informatie gedeeld wordt?

Ik ben door dit alles voor mijn feitelijke informatie over Corona naar het buitenland uitgeweken. Neem nou onze buren aan de overkant van de Noordzee in het Britse Koninkrijk. De overheid communiceert daar veel helderder en duidelijker. Ze nemen hun eigen bevolking serieus en delen de dingen zoals ze zijn. Hun prime-minister, Boris Johnson, is veelvuldig op tv en legt eerlijk uit hoe het zit. Als hij de vraag krijgt naar hoe het verder zal verlopen, zegt hij eerlijk dat hij dat niet kan inschatten en herhaalt hij de voorschriften die de WHO en hun eigen NHS hebben laten uitgaan.
Gisteren was helemaal een weldaad. Ik zag een persconferentie van Boris Johnson, geflankeerd door experts en de minister van Volksgezondheid. Ze legden rustig uit wat er aan de hand was en wat er ging gebeuren. Zonder omhaal. Daarna mochten er vragen gesteld worden en ook die werden helder, duidelijk en to the point beantwoord. Een van de journalisten vroeg wat ze konden verwachten? De expert die daarvoor verantwoordelijk was zei dat ze scenario's hadden voorbereid waarbij 80% van de bevolking geïnfecteerd was. Er werd bij gezegd dat het waarschijnlijk niet zover zou komen, maar dat ze er wel op wilden plannen. Daarna werd toegelicht wat dit zou betekenen: dat dan de politie enkel nog voor zware criminaliteit beschikbaar zou zijn, dat dan de scholen en universiteiten overal dicht zouden zijn, dat er dan een samenscholingsverbod zou volgen en dat ziekenhuizen al de niet medisch noodzakelijke en levensbedreigende aan behandelingen zouden staken. Er werd melding gemaakt van het plan om, als het nodig was, gepensioneerde artsen en verpleegkundigen te vragen om alsnog hun diensten voor de duur van de crisis weer beschikbaar te stellen voor het land. Er werd voorts gevraagd om geen mondkapjes te hamsteren, omdat er te weinig waren en die nodig waren voor de hulpverleners. Wat als zij ziek zouden worden, wie moesten dan de zieken verplegen? Het klonk allemaal begrijpelijk, logisch en duidelijk.
Na deze persconferentie ging de BBC zelf verder in op de toestand in de wereld en beschreef het sterftecijfer, de situatie her en der, hoe het in Japan was, wat dit mogelijk betekende voor de Olympische Spelen deze zomer en wat nu al de effecten waren van het virus in het Verenigd Koninkrijk en de landen daarom heen. Niks geen geheimzinnigheid of vaag gedoe. Het kan dus wel.

Waarom is onze regering zo bang om open te communiceren? Of zijn ze onbekwaam en is het incompetentie en klungeligheid? Ik weet het niet, maar in een buurland kan het wel. En daar loopt de bevolking ook niet rellend door de straten van het land, omdat ze niet met de waarheid kunnen omgaan als volwassen mensen. Dat moet hier toch ook kunnen!
Nu ontstaat de indruk van een regering die ons niet vertrouwd en achter de schermen de dingen wel regelt, terwijl wij toekijken en ons afvragen of het wel goed gaat? Niemand vertelt ons als volwassen mensen hoe het werkelijk zit. Het wekt geen vertrouwen als je opeens hoort dat er misschien niet meer genoeg tests zijn, of hoort over weer een ziekenhuis dat (deels) dicht gaat of een patiëntenstop afkondigt. Het wekt geen vertrouwen als je leest dat een zieke verpleger nog dagen heeft gewerkt op een afdeling of dat een buitenlander ineens in een containerwoning wordt gezet omdat die besmet zou zijn. En ga zo maar door. Het is en blijft allemaal ontzettend vaag; zo snel en plotseling als het wordt gemeld, zo snel verdwijnt het ook weer en eerlijk gezegd weet je niet meer wat je moet denken. Ik niet in ieder geval.
Wat is nu de moeite om na een crisisoverleg als verantwoordelijke partijen naar buiten te treden en voor iedereen helder en duidelijk uit te leggen wat er gaat gebeuren, waar we op voorbereid zijn, wat we aankunnen en wat niet? Behandel ons als volwassen, mondige en weldenkende burgers. Niet als kleine kinderen. En o ja, probeer wat pro-actiever te zijn als regering. Het lijkt nu allemaal zo ontzettend re-actief, alsof er enkel wordt gereageerd op wat zich aandient. En ja... misschien is dat wel helemaal niet zo, maar communiceer dat dan. Dan weten we tenminste waar we aan toe zijn. Ik zit er in ieder geval op te wachten.

Mijn les uit Kootwijkerbroek.

januari 2020

In 2001 was er een mogelijke uitbraak van de gevreesde veeziekte Mond en Klauwzeer (MKZ) in de kleine boerengemeenschap van Kootwijkerbroek. Omdat er kort daarvoor elders in Nederland een tweetal grote uitbraken (in Ee en Oene) hadden plaatsgevonden, werd er door de toenmalige minister van Landbouw Laurens Jan Brinkhorst, besloten om duizenden stuks vee te ruimen. In totaal ging het om 60.000 dieren op 246 bedrijven. De boerengemeenschap van Kootwijkerbroek was het daar niet mee eens. Volgens hen was er helemaal geen sprake van het MKZ-virus in Kootwijkerbroek. Er was namelijk geen beest ziek. Zij trokken dan ook de conclusies van de inspecteurs en laboratoria in twijfel. De situatie escaleerde snel: de M.E. moest aanrukken, wegen werden geblokkeerd en overheidsfunctionarissen werden tegengehouden en mishandeld. De protesten logen er niet om, je moet het maar eens googelen.

In het programma Nieuwsuur van 4 januari 2020 werd er op deze gebeurtenissen teruggekeken. Een deel van de betrokkenen is namelijk blijven strijden voor hun gelijk en vandaag, 7 januari, deed de rechter daarover eindelijk uitspraak. Nou wil ik hier duidelijk stellen dat ik geen enkele betrokkenheid heb bij deze zaak en al helemaal niet pretendeer van de hoed en de rand te weten. Wat er precies heeft plaatsgevonden laat ik aan de rechter, betrokkenen en historici over. Ik heb dan ook geen mening over het gebeuren zelf.
Ik wil ingaan op een citaat van oud-minister Brinkhorst in het item van Nieuwsuur. Toen hem namelijk werd gevraagd, hoe hij op de situatie terugkeek, zei hij dat Kootwijkerbroek een gemeenschap was die zich zeer christelijk noemde, maar dat hij dat niet had gezien. Letterlijk zei hij over de gebeurtenissen in 2001: ‘ik vind dat geen christelijk gedrag.’

U mag weten, dat deze opmerking bij mij voor irritatie zorgde. Mijn eerste reactie was: wie denkt deze D’66-er wel dat hij is? Hij die in het kabinet zat dat de euthanasie-wet invoerde waarvan zijn partijgenote Els Borst op Goede Vrijdag 2001 provocerend en bewust krenkend, zei: ‘het is volbracht.’ Hij die zichzelf in interviews regelmatig zeer negatief en voor mijn gevoel zelfs laatdunkend uitliet over het christelijke geloof en de mensen die daarin geloofden. Wie was hij om dit te zeggen?
Daarnaast was hij partij in 2001. Hij was als minister eindverantwoordelijk. Zichzelf buiten blaam stellen, door de ander aan te vallen op zijn of haar gebrek aan christelijke vroomheid, klonk mij goedkoop in de oren. Temeer daar de oud-minister maar weinig bereidheid toonde om de hand in eigen boezem te steken. Hij zei letterlijk: ‘het enig waarvan ik misschien achteraf spijt heb, is dat ik soms te weinig empathie had.’ Een typische politieke manier van ‘excuses maken,’ die erop neerkomt dat je nauwelijks iets van schuld belijdt en feitelijk geen oprecht berouw toont. Zoals helaas op deze manier zo vaak te horen is uit de mond van een politicus.

Toch bleef de opmerking hangen: ‘ik vind dat geen christelijk gedrag.’ Ik koppelde hem aan mezelf en vroeg me af hoe vaak mensen dat van mij zouden zeggen?
Tijdens een Alpha-cursus vertelde een cursist mij ooit dat zij niets van het christelijke geloof moest weten, omdat ze christenen zo afstotend vond. Zij las wat de Bijbel leerde, wat Jezus zei, wat in de kerken werd verkondigd en legde daarnaast wat ze zag van mensen die beweerden daarin te geloven en hun leven daarnaar te leiden. Dat kon ze niet rijmen. Ik heb daar toen een wijze les uit overgehouden: mensen kijken naar ons om te zien wie Christus is en wat geloven betekent.
En dat is begrijpelijk en terecht. God heeft gekozen om door ons als gelovigen en als gemeenschappen van geloof, te werken in deze wereld. Dat is het plan en daarom is ons de Heilige Geest geschonken. Dat maakt ons bevoorrecht, maar het brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Mensen kijken naar ons en dat vormt ons getuigenis.

En dat kan niet genoeg worden onderstreept. Als wij het namelijk hebben over getuigen dan denken we vaak aan het spreken over God en aan het verkondigen van de boodschap van het evangelie. En dat is het ook, maar getuigen is dieper en verstrekkender. Het leven van een christen zelf is getuigenis, elke dag en bij alles wat je doet. Daar kijken mensen naar. En als dat dagelijkse getuigenis niet goed is, dan is al het andere tevergeefs.
Mag je dan niet falen? Moet je perfect zijn? Nee, niemand is perfect. Dat is ook niet waarvoor ik pleit. Het gaat, naar mijn idee, vooral om bewustwording. Dat is wat ik wil zeggen. Getuigen zijn is elke dag weer, bij alles wat je doet, weten: dit is ook getuigenis geven. En dat kan alleen als je God de ruimte geeft. Anders lukt dat niet. Zonder hem wordt het een kramp. Dan wordt het inderdaad: ik moet en mag niet falen. En dat is gedoemd om te mis te gaan.
Ikzelf probeer me daarom iedere dag uit te strekken naar God en te leven in overgave. Ik vraag hem om me bewust te laten zijn van de dingen die ik doe, zodat ik in alles een getuige mag zijn. Als het goed gaat, als het moeilijk is, als mij onrecht treft, als zegen mijn pad kruist.
En dan mag de oud-minister mij irriteren met zijn uitspraak, maar het is goed om zo af en toe opnieuw in de spiegel te kijken, zodat je dit weer helder voor de geest hebt. Ja, zo kan God zelf door Laurens Jan Brinkhorst nog tot zegen werken. Hoe wonderlijk groot is onze Heer.

Waarom polarisatie niet werkt, ook niet onder christenen.

december 2019

Op de drempel van het jaar zit ik op mijn kamer wat te mijmeren achter mijn laptop. Ik kijk naar buiten en hoewel het nog maar net drie uur is geweest, is het voor mijn gevoel alweer donker aan het worden. Nog maar een paar dagen en het is 2020 en een nieuw decennium begint; het derde van de eenentwintigste eeuw.
Toen ik begon met mijn werk en leven als voorganger was het millennium een paar jaar daarvoor gewisseld en leefden we net halverwege het eerste decennium. Het was een tijd van ongekende mogelijkheden, maar dat kan ook de overmoedigheid van een twintiger aan het begin van zijn loopbaan zijn geweest. Vijftien jaar later zijn de dingen anders: een deel van wat ik hoopte en droomde is uitgekomen, maar een deel ook niet, zoals dat in ieder mensenleven gaat. Toch is er in de tussenliggende jaren wel veel veranderd in de wereld en mijn eigen omstandigheden.

Terwijl ik zo mijmer, drijven mijn gedachten verder af naar de eerste gemeente die ik fulltime mocht dienen. Ik herinner me een doopaanvraag van een jonge zuster, een tiener. Ze wilde gedoopt worden, want ze had Jezus als haar Heer leren kennen en wilde hem volgen in haar leven. Het bijzondere bij deze dopeling was dat zij niet als meisje geboren was, maar als jongen. Van kleins af aan wilde ze echter een meisje zijn. Zo voelde ze zich diep van binnen. Al als peuter was dat overduidelijk voor haarzelf en iedereen in haar omgeving en dat was altijd zo gebleven. Toen ze gedoopt wilde worden was ze begonnen met hormoontherapie en het plan was om in de toekomst de transitie van man naar vrouw volledig door te zetten. Wat ik me nog herinner van haar doopaanvraag was dat we het er in de raad van de gemeente over hebben gehad en dat we gezamenlijk besloten om haar aanvraag te honoreren. Ze is daarna op haar geloof gedoopt. Wat ik me ook herinner was dat er vrijwel geen reuring was onder gemeenteleden over dit besluit. Slechts een paar leden kwamen met vragen en die hebben we open en in een zeer vriendelijke sfeer met elkaar besproken.
Terwijl de tijd verstrijkt op deze druilerige wintermiddag en straatlantaarns alweer aanspringen, vraag ik me af of dit vandaag de dag nog zo zou gaan? Ik vermoed het, eerlijk gezegd, van niet. Als eenzelfde situatie zich vandaag de dag opnieuw zou aandienen in de gemeente die ik dan dien (welke dat ook mocht zijn), zou dit veel meer onrust veroorzaken. Misschien zou het zelfs wel tot een complete rel leiden. Hoe komt dat?
Omdat onze meningen in discussies en bij verschil van opvatting steeds meer en meer zijn gepolariseerd. Dat is een tendens van onze tijd en onze maatschappij. Het midden en de daarbij behorende redelijkheid raken we steeds meer kwijt. Je ziet dit het sterkst op de sociale media en online, maar het lijkt soms wel alsof onze samenleving er ook op andere terreinen meer en meer mee vergiftigd wordt. Politici bijvoorbeeld maken elkaar steeds sneller en makkelijker uit voor extreemrechts of extreemlinks. Maar ook onderling diskwalificeren we elkaar en elkaars meningen met het grootste gemak. Mensen die het niet met jou eens zijn, zijn dom, achterlijk en racistisch, of horen juist bij de witte wijn drinkende grachtengordel-elite die wereldvreemd vanuit hun villa’s naar de samenleving kijken. Als je niet denkt als een ander, word je meteen afgeschreven en de verschillen tussen blank en zwart, arm en rijk, stad en platteland worden steeds groter. Je bent voor of tegen de boeren, voor of tegen Zwarte Piet, voor of tegen het klimaat, voor of tegen Opwekking, voor of tegen Psalmen op hele noten. Voor of tegen, meer smaken zijn er niet.

Terwijl ik over mijn scherm uit het raam staar, bedenk ik me dat dit geen verrijking is. Zo denken zet mensen tegen elkaar op. Zo raken we elkaar kwijt. Bovendien vallen er op deze manier binnen de kortste tijd slachtoffers. Neem nou die destijds jonge zuster. Als er een complete rel zou zijn ontstaan om haar doopwens, omdat voor,- en tegenstanders elkaar verbaal te lijf waren gegaan, dan was dat ten koste van haar en haar familie gegaan. Dan had dat misschien zelfs ingrijpende effecten gehad op haar geloof en keuze.
En let wel, ik zeg niet dat alles moet kunnen. Ik zeg ook niet dat je niet flink van mening kunt verschillen, maar misschien moeten we soms een beetje van het gas af. Misschien is het beter om te zoeken naar het gesprek in plaats van naar de discussie. Misschien is er meer te winnen als we gezamenlijk meer oog hebben voor elkaar, als we zoeken naar het midden waar we elkaar kunnen vinden, in plaats van ons te verschansen in de loopgraaf van onze mening, terwijl we ons eigen gelijk als verbale handgranaten rondsmijten naar tegenstanders en hen zo verketteren.

Zo aan het einde van het jaar, schiet mij door het hoofd dat daar misschien wel een schone taak voor ons christenen is weggelegd. Is het immers niet de Geest van God die in ons de vrucht van de liefde laat groeien, zoals we in Galaten 5 vers 22 en verder kunnen lezen? Een vrucht welke zich uit in onder andere zachtmoedigheid, geduld en nederigheid? Hoe mooi zou het zijn als wij dat konden laten zien. In de eerste plaats in onze eigen geloofsgemeenschappen, maar ook daarbuiten. Wat voor kracht zal daar vanuit gaan.
Laten we daarom niet meedoen met de wereld die steeds meer en meer lijkt te polariseren in extremen. Laten wij de dingen anders aanvliegen, juist omdat we God kennen en de Geest in ons leven werkt. Helder, duidelijk, uiteraard staand op Gods woord, maar wel in liefde, met een luisterend oor. Zachtmoedig en geduldig, zodat de wereld ziet dat wij geheel anders zijn. Ik weet niet of het altijd lukt, maar ik wil me daar wel voor inzetten.

NB: alle opiniestukken op deze website zijn eigendom van Roelof Ham. Niets hieruit mag zomaar overgenomen, gekopieerd of gebruikt worden, tenzij met toestemming van de auteur zelf. Het spreekt vanzelf dat er altijd naar verwezen mag worden in andere publicaties, links en dergelijke, mits volgens de daarvoor gangbare regels van bronvermelding. Neem bij twijfel eerst contact op met de auteur (zie contact).