In 2001 was er een mogelijke uitbraak van de gevreesde veeziekte Mond en Klauwzeer (MKZ) in de kleine boerengemeenschap van Kootwijkerbroek. Omdat er kort daarvoor elders in Nederland een tweetal grote uitbraken (in Ee en Oene) hadden plaatsgevonden, werd er door de toenmalige minister van Landbouw Laurens Jan Brinkhorst, besloten om duizenden stuks vee te ruimen. In totaal ging het om 60.000 dieren op 246 bedrijven. De boerengemeenschap van Kootwijkerbroek was het daar niet mee eens. Volgens hen was er helemaal geen sprake van het MKZ-virus in Kootwijkerbroek. Er was namelijk geen beest ziek. Zij trokken dan ook de conclusies van de inspecteurs en laboratoria in twijfel. De situatie escaleerde snel: de M.E. moest aanrukken, wegen werden geblokkeerd en overheidsfunctionarissen werden tegengehouden en mishandeld. De protesten logen er niet om, je moet het maar eens googelen.
In het programma Nieuwsuur van 4 januari 2020 werd er op deze gebeurtenissen teruggekeken. Een deel van de betrokkenen is namelijk blijven strijden voor hun gelijk en vandaag, 7 januari, deed de rechter daarover eindelijk uitspraak. Nou wil ik hier duidelijk stellen dat ik geen enkele betrokkenheid heb bij deze zaak en al helemaal niet pretendeer van de hoed en de rand te weten. Wat er precies heeft plaatsgevonden laat ik aan de rechter, betrokkenen en historici over. Ik heb dan ook geen mening over het gebeuren zelf. Ik wil ingaan op een citaat van oud-minister Brinkhorst in het item van Nieuwsuur. Toen hem namelijk werd gevraagd, hoe hij op de situatie terugkeek, zei hij dat Kootwijkerbroek een gemeenschap was die zich zeer christelijk noemde, maar dat hij dat niet had gezien. Letterlijk zei hij over de gebeurtenissen in 2001: ‘ik vind dat geen christelijk gedrag.’
U mag weten, dat deze opmerking bij mij voor irritatie zorgde. Mijn eerste reactie was: wie denkt deze D’66-er wel dat hij is? Hij die in het kabinet zat dat de euthanasie-wet invoerde waarvan zijn partijgenote Els Borst op Goede Vrijdag 2001 provocerend en bewust krenkend, zei: ‘het is volbracht.’ Hij die zichzelf in interviews regelmatig zeer negatief en voor mijn gevoel zelfs laatdunkend uitliet over het christelijke geloof en de mensen die daarin geloofden. Wie was hij om dit te zeggen? Daarnaast was hij partij in 2001. Hij was als minister eindverantwoordelijk. Zichzelf buiten blaam stellen, door de ander aan te vallen op zijn of haar gebrek aan christelijke vroomheid, klonk mij goedkoop in de oren. Temeer daar de oud-minister maar weinig bereidheid toonde om de hand in eigen boezem te steken. Hij zei letterlijk: ‘het enig waarvan ik misschien achteraf spijt heb, is dat ik soms te weinig empathie had.’ Een typische politieke manier van ‘excuses maken,’ die erop neerkomt dat je nauwelijks iets van schuld belijdt en feitelijk geen oprecht berouw toont. Zoals helaas op deze manier zo vaak te horen is uit de mond van een politicus.
Toch bleef de opmerking hangen: ‘ik vind dat geen christelijk gedrag.’ Ik koppelde hem aan mezelf en vroeg me af hoe vaak mensen dat van mij zouden zeggen? Tijdens een Alpha-cursus vertelde een cursist mij ooit dat zij niets van het christelijke geloof moest weten, omdat ze christenen zo afstotend vond. Zij las wat de Bijbel leerde, wat Jezus zei, wat in de kerken werd verkondigd en legde daarnaast wat ze zag van mensen die beweerden daarin te geloven en hun leven daarnaar te leiden. Dat kon ze niet rijmen. Ik heb daar toen een wijze les uit overgehouden: mensen kijken naar ons om te zien wie Christus is en wat geloven betekent. En dat is begrijpelijk en terecht. God heeft gekozen om door ons als gelovigen en als gemeenschappen van geloof, te werken in deze wereld. Dat is het plan en daarom is ons de Heilige Geest geschonken. Dat maakt ons bevoorrecht, maar het brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Mensen kijken naar ons en dat vormt ons getuigenis.
En dat kan niet genoeg worden onderstreept. Als wij het namelijk hebben over getuigen dan denken we vaak aan het spreken over God en aan het verkondigen van de boodschap van het evangelie. En dat is het ook, maar getuigen is dieper en verstrekkender. Het leven van een christen zelf is getuigenis, elke dag en bij alles wat je doet. Daar kijken mensen naar. En als dat dagelijkse getuigenis niet goed is, dan is al het andere tevergeefs. Mag je dan niet falen? Moet je perfect zijn? Nee, niemand is perfect. Dat is ook niet waarvoor ik pleit. Het gaat, naar mijn idee, vooral om bewustwording. Dat is wat ik wil zeggen. Getuigen zijn is elke dag weer, bij alles wat je doet, weten: dit is ook getuigenis geven. En dat kan alleen als je God de ruimte geeft. Anders lukt dat niet. Zonder hem wordt het een kramp. Dan wordt het inderdaad: ik moet en mag niet falen. En dat is gedoemd om te mis te gaan. Ikzelf probeer me daarom iedere dag uit te strekken naar God en te leven in overgave. Ik vraag hem om me bewust te laten zijn van de dingen die ik doe, zodat ik in alles een getuige mag zijn. Als het goed gaat, als het moeilijk is, als mij onrecht treft, als zegen mijn pad kruist. En dan mag de oud-minister mij irriteren met zijn uitspraak, maar het is goed om zo af en toe opnieuw in de spiegel te kijken, zodat je dit weer helder voor de geest hebt. Ja, zo kan God zelf door Laurens Jan Brinkhorst nog tot zegen werken. Hoe wonderlijk groot is onze Heer.
Waarom polarisatie niet werkt, ook niet onder christenen.
december 2019
Op de drempel van het jaar zit ik op mijn kamer wat te mijmeren achter mijn laptop. Ik kijk naar buiten en hoewel het nog maar net drie uur is geweest, is het voor mijn gevoel alweer donker aan het worden. Nog maar een paar dagen en het is 2020 en een nieuw decennium begint; het derde van de eenentwintigste eeuw. Toen ik begon met mijn werk en leven als voorganger was het millennium een paar jaar daarvoor gewisseld en leefden we net halverwege het eerste decennium. Het was een tijd van ongekende mogelijkheden, maar dat kan ook de overmoedigheid van een twintiger aan het begin van zijn loopbaan zijn geweest. Vijftien jaar later zijn de dingen anders: een deel van wat ik hoopte en droomde is uitgekomen, maar een deel ook niet, zoals dat in ieder mensenleven gaat. Toch is er in de tussenliggende jaren wel veel veranderd in de wereld en mijn eigen omstandigheden.
Terwijl ik zo mijmer, drijven mijn gedachten verder af naar de eerste gemeente die ik fulltime mocht dienen. Ik herinner me een doopaanvraag van een jonge zuster, een tiener. Ze wilde gedoopt worden, want ze had Jezus als haar Heer leren kennen en wilde hem volgen in haar leven. Het bijzondere bij deze dopeling was dat zij niet als meisje geboren was, maar als jongen. Van kleins af aan wilde ze echter een meisje zijn. Zo voelde ze zich diep van binnen. Al als peuter was dat overduidelijk voor haarzelf en iedereen in haar omgeving en dat was altijd zo gebleven. Toen ze gedoopt wilde worden was ze begonnen met hormoontherapie en het plan was om in de toekomst de transitie van man naar vrouw volledig door te zetten. Wat ik me nog herinner van haar doopaanvraag was dat we het er in de raad van de gemeente over hebben gehad en dat we gezamenlijk besloten om haar aanvraag te honoreren. Ze is daarna op haar geloof gedoopt. Wat ik me ook herinner was dat er vrijwel geen reuring was onder gemeenteleden over dit besluit. Slechts een paar leden kwamen met vragen en die hebben we open en in een zeer vriendelijke sfeer met elkaar besproken. Terwijl de tijd verstrijkt op deze druilerige wintermiddag en straatlantaarns alweer aanspringen, vraag ik me af of dit vandaag de dag nog zo zou gaan? Ik vermoed het, eerlijk gezegd, van niet. Als eenzelfde situatie zich vandaag de dag opnieuw zou aandienen in de gemeente die ik dan dien (welke dat ook mocht zijn), zou dit veel meer onrust veroorzaken. Misschien zou het zelfs wel tot een complete rel leiden. Hoe komt dat? Omdat onze meningen in discussies en bij verschil van opvatting steeds meer en meer zijn gepolariseerd. Dat is een tendens van onze tijd en onze maatschappij. Het midden en de daarbij behorende redelijkheid raken we steeds meer kwijt. Je ziet dit het sterkst op de sociale media en online, maar het lijkt soms wel alsof onze samenleving er ook op andere terreinen meer en meer mee vergiftigd wordt. Politici bijvoorbeeld maken elkaar steeds sneller en makkelijker uit voor extreemrechts of extreemlinks. Maar ook onderling diskwalificeren we elkaar en elkaars meningen met het grootste gemak. Mensen die het niet met jou eens zijn, zijn dom, achterlijk en racistisch, of horen juist bij de witte wijn drinkende grachtengordel-elite die wereldvreemd vanuit hun villa’s naar de samenleving kijken. Als je niet denkt als een ander, word je meteen afgeschreven en de verschillen tussen blank en zwart, arm en rijk, stad en platteland worden steeds groter. Je bent voor of tegen de boeren, voor of tegen Zwarte Piet, voor of tegen het klimaat, voor of tegen Opwekking, voor of tegen Psalmen op hele noten. Voor of tegen, meer smaken zijn er niet.
Terwijl ik over mijn scherm uit het raam staar, bedenk ik me dat dit geen verrijking is. Zo denken zet mensen tegen elkaar op. Zo raken we elkaar kwijt. Bovendien vallen er op deze manier binnen de kortste tijd slachtoffers. Neem nou die destijds jonge zuster. Als er een complete rel zou zijn ontstaan om haar doopwens, omdat voor,- en tegenstanders elkaar verbaal te lijf waren gegaan, dan was dat ten koste van haar en haar familie gegaan. Dan had dat misschien zelfs ingrijpende effecten gehad op haar geloof en keuze. En let wel, ik zeg niet dat alles moet kunnen. Ik zeg ook niet dat je niet flink van mening kunt verschillen, maar misschien moeten we soms een beetje van het gas af. Misschien is het beter om te zoeken naar het gesprek in plaats van naar de discussie. Misschien is er meer te winnen als we gezamenlijk meer oog hebben voor elkaar, als we zoeken naar het midden waar we elkaar kunnen vinden, in plaats van ons te verschansen in de loopgraaf van onze mening, terwijl we ons eigen gelijk als verbale handgranaten rondsmijten naar tegenstanders en hen zo verketteren.
Zo aan het einde van het jaar, schiet mij door het hoofd dat daar misschien wel een schone taak voor ons christenen is weggelegd. Is het immers niet de Geest van God die in ons de vrucht van de liefde laat groeien, zoals we in Galaten 5 vers 22 en verder kunnen lezen? Een vrucht welke zich uit in onder andere zachtmoedigheid, geduld en nederigheid? Hoe mooi zou het zijn als wij dat konden laten zien. In de eerste plaats in onze eigen geloofsgemeenschappen, maar ook daarbuiten. Wat voor kracht zal daar vanuit gaan. Laten we daarom niet meedoen met de wereld die steeds meer en meer lijkt te polariseren in extremen. Laten wij de dingen anders aanvliegen, juist omdat we God kennen en de Geest in ons leven werkt. Helder, duidelijk, uiteraard staand op Gods woord, maar wel in liefde, met een luisterend oor. Zachtmoedig en geduldig, zodat de wereld ziet dat wij geheel anders zijn. Ik weet niet of het altijd lukt, maar ik wil me daar wel voor inzetten.
NB: alle opiniestukken op deze website zijn eigendom van Roelof Ham. Niets hieruit mag zomaar overgenomen, gekopieerd of gebruikt worden, tenzij met toestemming van de auteur zelf. Het spreekt vanzelf dat er altijd naar verwezen mag worden in andere publicaties, links en dergelijke, mits volgens de daarvoor gangbare regels van bronvermelding. Neem bij twijfel eerst contact op met de auteur (zie contact).